İşçi hakları, çalışanların iş yerlerinde adil, güvenli ve insan onuruna yakışır bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuş düzenlemelerdir. İşçi hakları, işçilerin çalışma koşullarını iyileştirmek, iş güvencesini sağlamak ve haksız muameleye karşı koruma sağlamayı hedefler. İşçi hakları, sendikal haklardan iş sağlığı ve güvenliğine kadar geniş bir yelpazede düzenlenmiştir. Bu yazıda, işçi hakları ile ilgili detaylı olarak bilinmesi gereken işçi hakları konusunda bilgiler sunacak olup işçi ve işverenler tarafından bilinmeyen işçi hakları hususuna açıklık getireceğiz

İşçi hakları danışmanlık ve İşçi avukatı için bizlere ulaşabilirsiniz.

Bilinmesi Gereken İşçi Hakları

• Çalışma Koşulları İşçi Hakkı:  İşçi haklarının en temel unsurlarından biri çalışma koşullarıdır. Her işçi, güvenli ve sağlıklı bir iş ortamında çalışmayı hak eder. İşverenler, çalışanlarına iş sağlığı ve güvenliği koşullarını sağlamak zorundadır. Bu kapsamda, iş kazaları ve meslek hastalıklarını önleyecek gerekli tedbirlerin alınması önem taşır.
• Ücret ve Eşit Ücret İşçi Hakkı İşçi hakları: kapsamında, her işçi yaptığı iş karşılığında adil bir ücret alma hakkına sahiptir. İş Kanunu’na göre, çalışanlar aynı iş yerinde aynı işi yapıyorlarsa, cinsiyet veya yaş farkı gözetmeksizin eşit ücret almalıdır. Eşit işe eşit ücret ilkesi, işçi haklarının önemli bir unsurudur.
• Sendika Kurma ve Sendikal İşçi Hakları: İşçilerin sendika kurma ve sendikaya üye olma hakkı, demokratik işçi haklarının bir parçasıdır. Sendikalar, işçilerin toplu sözleşme yaparak işverenlerle pazarlık gücünü artırmasına yardımcı olur. Sendikal haklar, işçilerin çalışma şartlarını toplu olarak müzakere edebilmesi açısından kritik bir öneme sahiptir.
• Fazla Mesai ve İzin Hakkı İşçi hakları arasında yer alan diğer önemli bir konu ise fazla mesai ve izin haklarıdır. İş Kanunu, haftalık çalışma süresini 45 saat olarak belirler. Bu sürenin üzerinde çalışılan her saat, fazla mesai olarak kabul edilir ve işçiye ekstra ücret ödenir. Ayrıca, çalışanların yıllık izin hakkı da işçi hakları kapsamında güvence altına alınmıştır. İşçiler, belirli bir çalışma süresi sonrası yıllık ücretli izin hakkına sahip olurlar.
• İş Güvencesi ve Haksız Feshe Karşı Koruma İş güvencesi, işçinin keyfi nedenlerle işten çıkarılmasını önlemeyi amaçlar. İşverenler, işçiyi işten çıkarırken geçerli bir sebep göstermek zorundadır. Aksi takdirde, işçi mahkemeye başvurarak işe iade davası açabilir. İş güvencesi, işçinin çalışma hayatındaki istikrarını koruması açısından büyük bir öneme sahiptir.

İşçi hakları danışmanlık ve İşçi avukatı için bizlere ulaşabilirsiniz.

İŞ KANUNU’NA GÖRE İŞÇİ HAKLARI

İş Kanunu’na göre işçi hakları şu şekilde sıralanabilir;

• İşçinin çalışması karşılığında ücret , maaş hakkı
• Eşit muamele görme hakkı
• İş sağlığı ve güvenliği kapsamında korunma hakkı

Yukarıda saymış olduğumuz işçi hakları İş Kanun’da https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4857&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 belirtilmiştir.

BİLİNMESİ GEREKEN İŞÇİ HAKLARI

İşçinin Ücret, Maaş Alma Hakkı

İşçinin ücret alma hakkı, bir çalışanın yaptığı iş karşılığında adil bir şekilde ücret almasını sağlayan en temel işçi haklarından biridir. Ücret, işçilerin emeklerinin karşılığı olarak ödenen bedeldir ve işçinin geçim kaynağıdır. İşçi ve işveren arasındaki en önemli ilişkiyi oluşturan bu hak, hem ulusal hem de uluslararası yasal düzenlemelerle güvence altına alınmıştır.

Ücret iş kanunu madde 32’de  “Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.” Şeklinde belirtilmiştir.

Bu kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere işçinin ücreti veya maaşı gecikmeksizin ve tam olarak ödenmelidir. İşçinin maaş veya ücreti en geç ayda bir ödenmesi gerekmektedir. İşçi ücreti veya işçi maaşı en az asgari ücret kadar olmalıdır.  

Yine aynı şekilde işçinin ücreti veya maaşı işveren tarafından belirlenirken emsal ücret esas alınmalıdır. İşçi ücreti veya işçi maaş işyerinde ödenmelidir. En az 5 işçinin çalıştığı işyerlerinde ücret banka hesabına ödenmelidir. Ayrıca maaş veya ücret Türk parası olarak ödenmesi gerekmektedir.  

İşçi hakları danışmanlık ve İşçi avukatı için bizlere ulaşabilirsiniz.

İşçinin Fazla Çalışma Mesai Ücreti Hakkı

İş Kanunu’nda Fazla çalışma (mesai) haftalık çalışma olarak düzenlenmiştir. İşbu kanuna göre haftalık kırk beş saati geçen süreler fazla mesai(çalışma) süresi olarak anılmaktadır.

Fazla mesai halinde işçinin alacağı maaş veya ücret normal çalışma saatinin saatlik miktarının %50 (yüzdeelli) arttırılarak ödenmesi gerekmektedir.

İşçinin Ara Dinlenme Hakkı

İş kanunda işçinin belirli ihtiyaçlarını karşılaması için işçiye tanınan bir haktır.

İş kanunu madde 68

a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika,

b) Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,

c) Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, ara dinlenmesi verilir. Bu dinlenmenin aralıksız olması gerekmektedir.

İşçi hakları danışmanlık ve İşçi avukatı için bizlere ulaşabilirsiniz.

İşçinin Sgk Primlerinin Tam Ve Eksiksiz Yatırılması Hakkı

İşçinin Sigortası işe başlama tarihinden itibaren yapılması gerekmekte olup SGK’ya bildirimde bulunmak işverenin sorumluğundadır. İşçinin sigorta primleri eksiksiz olarak ve tam yatırılmalıdır. İşçinin sigorta primleri eksik olarak yatırılması durumunda işçi haklı nedenle iş sözleşmesini fesih edebilir. Bu durumda kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Bu şekilde bir durumunun varlığı halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi hattını arayarak ALO 170 bildirimde bulunulması önem arz etmektedir.

İşçi hakları danışmanlık ve İşçi avukatı için bizlere ulaşabilirsiniz.

İşçinin Çalışma Koşullarındaki Değişiklikleri Kabul Etmeme Hakkı

İşveren tarafından çalışma koşullarındaki esaslı değişikliklerin yapılabilmesi için işçiden rıza alınması zorunludur. İşçinin rızası alınmaz ise işçi iş sözleşmesini fesih etme hakkına sahiptir. Bu esaslı değişikliklerin yazılı şekilde işçiye bildirilmesi gerekmekte olup işçi bu değişiklikleri altı iş günü içerisinde yazılı olarak kabul etmediği durumda işçiyi bu değişiklikler bağlamaz.

Esaslı değişikliklere aşağıdaki maddeler;

• İşçinin maaşının veya ücretinin düşürülmesi
• İşçiye verilen yan hakların ve yardımların kesilmesi
• İşçinin vardiyalarının değiştirilmesi
• İşçinin çalıştığı işyerinin değiştirilmesi
• İşçinin rızası olmadan izne çıkartılması örnek olarak gösterilebilir.

İşçinin Eşitlik Hakkı (Ayrımcılık Tazminatı)

İşçiye çalıştığı işyerinde işveren tarafından eşit davranma ve aynı değerdeki çalışan işçilerle aynı çalışma koşulları sunulmalıdır.

İşveren tarafından işçilere eşit davranılmaması sonucunda işçi “ayrımcılık tazminatı” talep edebilir. Ayrımcılık Tazminatı 4 aya kadar maaş ve yoksun bırakılan hakları kapsamaktadır.

İşçinin Hafta Tatili Hakkı

İşçinin iş Kanunu madde 46’da belirtildiği üzere 7 günlük zaman içerisinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme hakkı bulunmaktadır. Bu dinlenme hakkına “hafta tatili” denilmektedir.

İşçinin Yıllık Ücretli İzin Hakkı

İşyerinde işe başlama tarihinden itibaren en az 1 yıl çalışmış olan işçilerin yıllık ücretli izin hakkı bulunmaktadır. İşçinin deneme süresi de bu sürenin içerisindedir.

İşçinin  çalışma süresi 1 yıldan 5 yıla kadar ise yılda 14 gün, 5 yıldan 15 yıla kadar çalışma süresi olanlarda yılda 20 gün ve 15 yıldan fazla çalışma süresi olan işçilerde ise yıllık 26 gün ücretli izin hakkı bulunmaktadır.

İşçinin Ulusal Bayram Ve Genel Tatil Hakkı

İşçinin ulusal bayramlarda ve genel tatillerde ücretleri tam olarak ödenmelidir.

İşçinin İş Arama İzni Hakkı

İş kanunu madde 27’de belirtildiği üzere bildirim süreleri içerisinde işveren tarafından işçiye yeni iş bulması için iş arama izni hakkı verilmelidir. Bu hak verilirken işçiden ücret kesintisi yapılmamalıdır. Ayrıca İş arama izninin süresi günlük iki saatten az olamaz.

İşçinin Kıdem Tazminatı Hakkı

İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için aşağıdaki şartların varlığı gerekmektedir;

İş sözleşmesi işçi tarafından haklı nedenle veya işveren tarafından haksız nedenle fesih edilmesi gerekmektedir.  Bu konuda https://esyhukuk.com/iscinin-is-sozlesmesini-hakli-nedenle-feshi/ makalemize bakabilirsiniz.

İşçinin İhbar Tazminatı Hakkı

İşçi veya işveren tarafından iş sözleşmesinin fesih edilmesinden önce karşı tarafa bildirimde bulunulması gerekmektedir. Bu hususta;

6 aya kadar olan çalışmalarda 2 hafta,

6 aydan 1,5 yıla kadar olan çalışmalarda 4 hafta,

1,5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta,

3 yıldan uzun çalışmalarda 8 hafta bildirim süresi bulunmaktadır.

İhbar süresinde işveren tarafından fesih gerçekleşirse işçiye ihbar tazminatı ödenmelidir.

BİLİNMEYEN İŞÇİ HAKLARI

İşçinin İşe İade Davası Açma Hakkı

Herhangi bir kusuru olmayan işçinin işten çıkartılması halinde işçi “işe iade davası” açabilir.

İşe iade davası açılabilmesi için 2 koşulun varlığı gerekmektedir.

• İşyerinde en az 30 kişinin çalışması
• İşçinin en az 6 aydır çalışıyor olması

Engelli İşçi Hakları

İşverenin aynı il sınırları içinde en az 50 işçi çalıştırıyor olması durumunda çalışan sayısının %30’u oranında engelli çalıştırmak zorundadır.

Kadın İşçi Hakları

Kadın işçilerin evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde evlilik nedeniyle iş sözleşmesini sona erdirerek kıdem tazminatı alma hakkı bulunmaktadır.

Hamile İşçi Hakları

Kadın İşçilere doğumdan önce sekiz (8) ve doğumdan sonra sekiz hafta toplam 16 hafta izin verilmelidir.

Askere Giden İşçi Hakları

İşçinin askerlik görevini yerine getirmek için işten ayrılması durumunda askerliğin bitim tarihinden sonra 2 ay içinde eski işine dönme hakkı bulunmaktadır.  İşçinin işe alınmaması durumunda işveren işçiye en az 3 aylık ücreti kadar tazminat ödeyecektir.

İşçi hakları danışmanlık ve İşçi avukatı için bizlere ulaşabilirsiniz.

İşsizlik Maaşı Hakkı

İşsizlik maaşı alabilmenin koşulları şunlardır;

• Hizmet akdinin sona ermesinden önce 120 gün iş sözleşmesine tabi olmak
• Son 3 yıl içinde 600 gün süre işsizlik sigortası primi ödemek
• İş sözleşmesinin feshinden sonra 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine giderek başvuru yapmak

Alt İşveren İşçi Hakları

İşçinin alt işveren taşeron şirket tarafından çalıştırılması durumunda işçinin haklarına karşı alt işveren yani taşeron ve asıl işveren işçiye karşı birlikte sorumludur.

İstifa Eden İşçinin Hakları Nelerdir?

Haklı nedene dayanarak iş sözleşmesini fesih eden işçi kıdem tazminatı ve diğer haklarını alabilir.

İstifa Eden İşçi Tazminat Alabilir Mi?

İşçi haklı nedenle iş sözleşmesini sona erdirirse işçi tazminata hak kazanır.

Maaşı Ödenmeyen İşçinin Hakları Nelerdir?

İşçinin hakları uyarınca işveren işçinin maaşını veya ücretini 1 ay sonunda ödemek mecburiyetindedir. Maaş ödemesinin 20 gün veya daha fazla gecikmesi halinde işçinin “iş bırakma hakkı” bulunmaktadır.

Maaşı ödenmeyen işçi iş sözleşmesini derhal fesih edebilir. İşçi kıdem tazminatı, yıllık izin ücreti, fazla mesai ücreti, UBGT, maaş alacağı hakkına haiz olur.

4A İşçi Hakları nedir?

Bir çalışanın işçi olarak nitelendirilmesi için 5510 sayılı kanun uyarınca iş sözleşmesine bağlı olarak çalışması gerekmektedir. Bunlara “4/1,a’lı işçi” denilmektedir.

4/1,a’lı işçiler; Kıdem tazminatı, işe iade hakkı, ihbar tazminatı, ücret hakkı, maaş hakkı, fazla mesai hakkı, yıllık izin ücreti hakkı, hafta tatili hakkı, işsizlik maaşı hakkı, vb. haklara sahiptir.

İşçi Haklarının Korunması ve Denetimi

İşçi haklarının korunması, devletin iş sağlığı ve güvenliği düzenlemeleri, iş müfettişleri tarafından denetlenen iş yerleri ve sendikalar aracılığıyla sağlanır. Devlet, işçilerin haklarını güvence altına almak ve işverenlerin işçi haklarına uygun hareket etmelerini sağlamak için çeşitli denetim mekanizmaları oluşturur.

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Denetimi İş müfettişleri, iş yerlerinde düzenli olarak denetim yaparak iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyulup uyulmadığını kontrol eder. Bu denetimler, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemeye yönelik önemli bir adımdır. İşçi haklarının ihlal edilmesi durumunda ise iş müfettişleri gerekli cezai yaptırımları uygulayabilir.
2. İş Mahkemeleri İşçilerin haklarını arayabilmesi için oluşturulmuş iş mahkemeleri, işverenle işçi arasında çıkan uyuşmazlıkları çözme yetkisine sahiptir. İşçi haklarının ihlali durumunda, işçiler iş mahkemelerine başvurarak tazminat talep edebilir veya işe iade davası açabilir.

İşçi Hakları ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

• İşçi hakları nelerdir? İşçi hakları, çalışma koşulları, ücret, fazla mesai, sendikal haklar, iş güvencesi ve iş sağlığı ve güvenliği gibi konuları içerir. Bu haklar, işçilerin iş yerlerinde adil bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla yasal düzenlemelerle güvence altına alınmıştır.
• Sendikal haklar nelerdir? Sendikal haklar, işçilerin sendika kurma, sendikaya üye olma ve toplu sözleşme yapma haklarını kapsar. Sendikalar, işçilerin işverenlerle toplu pazarlık yaparak çalışma koşullarını iyileştirmelerini sağlar.
• Fazla mesai nasıl hesaplanır? Haftalık 45 saatin üzerinde yapılan her çalışma fazla mesai olarak kabul edilir ve bu süre için işçiye normal çalışma ücretinin %50 fazlası ödenir. Fazla mesai, işçilerin haklarının önemli bir parçasıdır.