İçindekiler
2024 Sigortasız Çalışan İşçinin Hakları Nelerdir? Sigorta, bir çalışanın iş hayatındaki güvencelerinden biridir. Türkiye’de işçi haklarının korunması açısından sigorta büyük önem taşır. Ancak bazı işverenler, yasaların gerektirdiği şekilde çalışanlarını sigortalı yapmamaktadır. Bu durumda, sigortasız çalışan işçinin hakları neler olduğuna dair merak edilen birçok konu gündeme gelmektedir. Sigortasız çalıştırılan işçiler, hukuken çeşitli haklara sahiptirler ve bu haklarını arayabilecekleri yollar bulunmaktadır. Bu yazıda, sigortasız işçinin hakları, yasal düzenlemeler ve işçi lehine sonuç doğurabilecek hukuki süreçler detaylı olarak ele alınacaktır.
1. Sigortasız Çalıştırılma Durumu ve Yasal Düzenlemeler
Türkiye’de sigortalılık, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kanuna göre, bir işverenin yanında çalışan herkesin sosyal sigortalar kurumuna (SGK) bildirilmesi ve sigorta primlerinin düzenli olarak yatırılması gerekmektedir. Bu yükümlülük, işçinin işe başladığı ilk günden itibaren geçerlidir. Ancak işverenler zaman zaman bu yükümlülüğü yerine getirmeyebilir. Sigortasız çalıştırılan bir işçinin hakları, doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve iş kanunlarına dayanarak korunmaktadır.
2. Sigortasız İşçi Olarak Çalışmanın Zararları
Sigortasız çalışan işçi, gelecekte emeklilik gibi haklardan mahrum kalabilir. Ayrıca iş kazası, meslek hastalığı ya da işten çıkarılma gibi durumlarda da sosyal güvencelerden yararlanamayabilir. Sigortasız çalışan işçi, aynı zamanda işsizlik ödeneğinden de faydalanamaz. Bu nedenle, sigortasız çalışmanın hem işçinin sağlığı, hem de sosyal haklar açısından ciddi riskler barındırdığı söylenebilir.
3. Sigortasız Çalışan İşçinin Hakları Nelerdir?
Sigortasız çalışan işçinin hakları, hem çalışma süresince hem de işten ayrıldıktan sonra korunmaktadır. İşte sigortasız bir işçinin hakları:
a. Hizmet Tespit Davası Açma Hakkı
Sigortasız işçi, çalıştığı süre boyunca işveren tarafından sigortasının yapılmadığını fark ederse, Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurabilir ve “hizmet tespiti davası” açabilir. Bu dava ile işçinin sigortasız çalıştığı süreler mahkeme kararıyla belirlenir ve SGK’ya bildirilir. Hizmet tespit davası sonucunda, mahkeme işverenin işçiyi sigortasız çalıştırdığı dönemi tespit eder ve bu süre işçinin sigorta primlerine eklenir. Ancak bu davayı açabilmek için belirli bir zaman aşımı süresi bulunmaktadır.
b. İşçi Alacaklarına İlişkin Haklar
Sigortasız çalışan işçinin hakları arasında kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai alacakları, yıllık izin ücretleri gibi haklar da bulunmaktadır. Bir işçi sigortasız çalıştırılsa dahi, bu haklarından feragat etmemiş sayılır. İşçi, işten ayrıldığı veya çıkarıldığı zaman, çalıştığı sürenin karşılığında bu haklarını talep edebilir. Detaylı bilgi için:
Kıdem Tazminatı
İşçi, en az 1 yıl süreyle aynı işyerinde çalışmışsa, sigortalı olmasa dahi kıdem tazminatına hak kazanır.
İhbar Tazminatı
İşçi, işten çıkarılırken işverenin ihbar süresine uymaması durumunda ihbar tazminatına hak kazanır.
Fazla Mesai Ücreti
Sigortasız Çalışan işçi, çalıştığı süre boyunca fazla mesai yaptıysa, bu çalışmalarının ücretini talep edebilir. Bu talep, sigortasız olmasına rağmen geçerlidir.
Yıllık İzin Hakkı
İşçi, çalıştığı her yıl için belirli bir süre ücretli izin hakkına sahiptir. Sigortasız çalıştırılması bu hakkı ortadan kaldırmaz.
c. İşe İade Davası
Sigortasız çalışan işçi haksız yere işten çıkarılmışsa, işe iade davası açma hakkına sahiptir. İş Kanunu’na göre, işyerinde en az 30 işçi çalışıyorsa ve işçi, en az 6 ay boyunca bu işyerinde çalışmışsa, haksız fesih durumunda işe iade davası açabilir. İşçinin sigortasız olması, bu davayı açma hakkını engellemez. Mahkeme, işçinin işe iadesine karar verdiğinde işverenin işçiyi geri alması ya da belirli bir tazminat ödemesi gerekebilir.
d. İş Kazası Durumunda Haklar
Sigortasız çalışan işçinin iş kazası geçirmesi halinde de yasal hakları bulunmaktadır. İş kazası sonucunda işçi, sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir. Ayrıca iş kazası nedeniyle maddi ve manevi zararlar oluştuğunda, işçi işverene karşı dava açabilir. Sigortalı olmasa dahi, iş kazası nedeniyle işverenden tazminat talep etme hakkı bulunur. Ayrıca, SGK, iş kazası geçiren sigortasız işçiye geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri bağlayabilir.
e. Çalışma Koşullarının Düzeltilmesi Talebi
Sigortasız çalışan işçiler, çalışma koşullarının düzeltilmesi ve işverenin yasaya uygun davranması için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvuruda bulunabilirler. Çalışma koşulları ile ilgili şikayetler yapıldığında, bakanlık işyerine denetim gönderir. Denetim sonucunda işverenin sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilirse, işverene idari para cezası uygulanabilir.
4. Sigortasız Çalışan İşçilerin Haklarını Arama Yolları
Sigortasız çalışan bir işçi, haklarını aramak için birkaç farklı yol izleyebilir:
a. Sosyal Güvenlik Kurumu’na Şikayet
İşçi, çalıştığı süre boyunca işveren tarafından sigortalı yapılmadığını fark ettiğinde, SGK’ya başvurarak şikayette bulunabilir. SGK, işverenin sigorta yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğini denetler. Eğer işverenin sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilirse, işverene idari para cezası uygulanır ve geçmişe dönük sigorta primleri talep edilir.
b. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Başvuru
Sigortasız çalışan bir işçi, işyerinde karşılaştığı haksızlıkları veya sigortasız çalıştırılma durumunu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirebilir. Bakanlık tarafından yapılan denetimler sonucunda, işverenin sigorta yapma yükümlülüğünü ihlal ettiği ortaya çıkarsa, işverene cezai yaptırımlar uygulanabilir.
c. Hukuki Destek ve Dava Açma
Sigortasız çalışan işçinin hakları, mahkemeler aracılığıyla da aranabilir. Bir avukat aracılığıyla işçi, hizmet tespit davası açarak çalıştığı sürelerin sigorta kapsamında değerlendirilmesini talep edebilir. Ayrıca, iş kazası, tazminat ve diğer işçi alacakları konusunda da işveren aleyhine dava açma hakkına sahiptir.
5. Sigortasız Çalıştırmanın İşverene Cezaları
Sigortasız işçi çalıştırmak, işverenler açısından ciddi yaptırımlara yol açabilir. İşverenler, sigortasız işçi çalıştırdıklarının tespit edilmesi durumunda idari para cezalarına maruz kalırlar. Ayrıca SGK, geçmişe dönük olarak eksik primleri talep edebilir ve işverenin bu primleri gecikme faizi ile birlikte ödemesini zorunlu kılar. İşverenin aynı zamanda çalışanına sigorta yapmadığı için doğabilecek tazminat talepleriyle de karşı karşıya kalması olasıdır. Özellikle iş kazası durumlarında işverenin daha büyük yükümlülüklerle karşılaşması muhtemeldir.
Sonuç
Sigortasız çalışan işçinin hakları, yasa ve yönetmeliklerle güvence altına alınmıştır. Sigortasız işçi çalıştırmak, hem işverenler hem de işçiler açısından ciddi riskler taşır. İşçilerin sigortasız çalıştırıldıklarında haklarını aramaları, hukuki süreçleri başlatmaları ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurarak hizmet tespiti davaları açmaları mümkündür. Sigortasız çalıştırılan işçiler, kıdem ve ihbar tazminatından fazla mesaiye kadar birçok haktan yararlanabilirler. Bu nedenle, çalışanlar, haklarını öğrenmeli ve gerekirse hukuki yollarla bu haklarını koruma altına almalıdır. İletişim İçin
