Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi: Yasal Durum, Çalışan Hakları ve İtiraz Yolları

Maaşın asgari ücretten gösterilmesi, Türkiye’de çalışan pek çok işçi için sıkça karşılaşılan bir sorundur. İşçilerin daha yüksek bir ücret üzerinden çalışıyor olmalarına rağmen, işverenlerin bordrolarda maaşlarını asgari ücret seviyesinden göstererek sigorta primlerini, vergi ve diğer ödemeleri daha düşük tutması, çalışanların emeklilik haklarından vergi yükümlülüklerine kadar birçok konuda hak kaybı yaşamalarına neden olur.

Bu yazıda, maaşın asgari ücretten gösterilmesinin yasal dayanakları, işçi hakları, işveren sorumlulukları, bu durumun çalışanlar için yaratabileceği olumsuz etkiler ve işçilerin yasal haklarını nasıl koruyabilecekleri konuları detaylı olarak ele alınacaktır.

Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi

1. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi Nedir?

Maaşın asgari ücretten gösterilmesi, işçiye ödenen gerçek ücretin bordroda asgari ücret olarak gösterilmesidir. Örneğin, bir çalışan aylık net 45.000 TL maaş alıyorsa, işverenin yalnızca asgari ücret üzerinden sigorta ve vergi ödemesi yapması, çalışanın daha düşük ücret aldığının gösterilmesi anlamına gelir. Bu uygulama, çalışanların sigorta primlerini, gelir vergilerini ve emeklilik hesaplarını doğrudan etkiler.

2. Asgari Ücretin Üzerinde Maaş Alan Çalışanların Hakları

İşverenler, çalışana ödediği gerçek maaşı bordroda göstermekle yükümlüdür. İşverenin asgari ücretten gösterdiği maaş ile işçiye ödediği gerçek maaş arasında fark varsa, bu durum iş hukuku kapsamında hak ihlali sayılır. Bu uygulama, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde yasadışıdır ve işçinin hak kaybına uğramasına neden olur.

Çalışanların bu durumda sahip oldukları haklar:

• Sigorta Primleri Üzerinden Haklar: Maaşın düşük gösterilmesi, işçinin emeklilik gün sayısına olumsuz etki eder ve prim günlerinin eksik yatmasına neden olur.
• Kıdem Tazminatı: İşçinin kıdem tazminatı, bordroda gösterilen maaş üzerinden hesaplanır. Dolayısıyla düşük gösterilen maaş, kıdem tazminatını da etkiler.
• İhbar Tazminatı: İhbar tazminatları da düşük maaş üzerinden hesaplanacağı için işçi, gerçek maaşının altında bir ödeme alır.
• Yıllık İzin Ücretleri: Yıllık izin ücretleri de maaşın düşük gösterilmesi nedeniyle eksik hesaplanabilir.

3. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesinin Vergisel ve SGK Etkileri

Maaşın asgari ücretten gösterilmesi, çalışanların SGK primlerinin düşük ödenmesine sebep olur. Bu durumda:

• SGK Prim Kayıpları: Düşük gösterilen primler, işçinin emeklilik maaşını ve emeklilik süresini doğrudan etkiler. Emekli maaşı hesaplanırken, yatırılan primlerin miktarı büyük önem taşır.
• Gelir Vergisi ve Vergi Kayıpları: Maaşın asgari ücretten gösterilmesi, işçiye düşük gelir vergisi kesintisi yapılmasına neden olur. Bu durumda işçi, devlet desteklerinden tam anlamıyla yararlanamaz.
• Emeklilik ve Sosyal Güvenlik Hakkı: Emeklilik maaşında ciddi kayıplara neden olur; maaş asgari ücretten gösterildiğinde, emeklilik sonrası alınacak maaş düşük hesaplanır.

4. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi İş Kanunu’na Aykırı Mıdır?

4857 sayılı İş Kanunu’na göre işveren, işçinin ücretini eksiksiz ve doğru bir şekilde bordroda belirtmekle yükümlüdür. İşverenin işçiye ödediği maaşı asgari ücretten göstererek bordroda düşük bir ücret bildirmesi, iş hukukuna aykırıdır ve çalışan için hak ihlali oluşturur.

5. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi Yargıtay Kararları

Yargıtay, işverenin maaşı asgari ücretten göstermesini işçi haklarına aykırı bulmakta ve işçiye kıdem tazminatı dahil birçok hakkın verilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Yargıtay kararlarında sıkça vurgulanan hususlar:

• Gerçek Ücretin Tespiti: Yargıtay, çalışanın gerçek ücretinin tanık ifadeleri ve diğer delillerle ispatlanması durumunda, işçiye gerçek maaş üzerinden haklarının verilmesi gerektiğini belirtir.
• Kıdem ve İhbar Tazminatının Gerçek Ücret Üzerinden Hesaplanması: İşçiye ödenecek tazminatlar, gerçek maaş üzerinden hesaplanmalıdır.
• İşverenin Sorumluluğu: Maaşın düşük gösterilmesi nedeniyle işveren, SGK ve vergi kaçakçılığı suçlamasıyla karşı karşıya kalabilir.

6. İşçinin Hak Kayıplarını Önlemek İçin Yapabilecekleri

İşçiler, maaşlarının asgari ücretten gösterilmesi durumunda çeşitli yasal yollara başvurabilir. Hak kayıplarının önlenmesi için işçinin alabileceği bazı adımlar:

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Şikayet: İşçi, işverenin maaşı düşük gösterdiğini beyan ederek şikayette bulunabilir.
• İş Mahkemesinde Dava Açma: İşçinin, hak ettiği ücretin altında gösterilmesi nedeniyle iş mahkemesinde alacak davası açma hakkı vardır.
• Tanık Gösterme: İşçi, tanık göstererek aldığı gerçek maaşın ispatını sağlayabilir.
• Haklı Nedenle Fesih: İşçinin haklı nedenlere dayanarak iş sözleşmesini feshetmesi ve kıdem tazminatı talep etmesi mümkündür.

7. İşverenin Cezai Sorumluluğu

Maaşın düşük gösterilmesi, işverenin cezai sorumluluğuna yol açabilir. Özellikle SGK primlerinin düşük ödenmesi veya vergi kaçırma gibi durumlarda, işveren hakkında idari para cezası uygulanabilir ve SGK tarafından geriye dönük prim ödemesi talep edilebilir.

8. İşçinin Emeklilik ve Sosyal Güvenlik Haklarına Etkileri

Düşük gösterilen maaş nedeniyle işçi emeklilik döneminde daha düşük maaş alır. Primlerin eksik ödenmesi, işçinin emeklilik süresini uzatabilir ve işçi, emekli olduğunda daha düşük bir emeklilik maaşıyla karşılaşabilir. İşçilerin sigorta primlerinin eksiksiz yatırılması, emeklilik haklarının tam olarak korunması için kritik önem taşır.

9. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesinin İş Hayatındaki Etkileri

Maaşın düşük gösterilmesi, işçinin motivasyonunu, iş tatminini ve iş güvenliğini olumsuz etkiler. Çalışanların hak ettiği ücretleri tam olarak alamaması, çalışma ortamında güvensizlik yaratır ve işçilerin işyerine olan bağlılıklarını azaltır. Ayrıca bu tür durumlar, iş mahkemelerinde dava sayısının artmasına neden olabilir

10. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi Durumunda Çalışanların Kıdem ve İhbar Tazminatı Hakları

Kıdem ve ihbar tazminatları, işçiye ödenen maaşa göre hesaplanır. Bu nedenle, maaşın asgari ücretten gösterilmesi, işçinin alacağı tazminat miktarının da düşük olmasına neden olur. Gerçek maaşının altında bir ücretle tazminat alması, işçinin işten ayrıldığında ekonomik olarak daha az desteklenmesine sebep olur.

Maaşın düşük gösterilmesinin tazminat hakkı üzerindeki etkileri:

• Kıdem Tazminatı Hesaplaması: Maaşın eksik gösterilmesi, kıdem tazminatını doğrudan etkiler; işçinin çalıştığı süreye göre alması gereken kıdem tazminatı eksik hesaplanır.
• İhbar Tazminatı Hesaplaması: İşçinin iş akdinin feshedilmesi durumunda işverenin ödemesi gereken ihbar tazminatı, gerçek maaş üzerinden değil asgari ücret üzerinden hesaplanır.

11. Maaşın Düşük Gösterilmesi ve Yıllık İzin Ücretleri

Maaşın düşük gösterilmesi, işçinin yıllık izin ücretleri açısından da kayba uğramasına yol açar. İşçiye hak ettiği yıllık izin süresi boyunca asgari ücret üzerinden ödeme yapılması, gerçek maaşı üzerinden yapılması gereken ödemeyi karşılamaz.

Yıllık izin ücretinin hesaplanmasıyla ilgili önemli hususlar:

• Gerçek Ücret Üzerinden Yıllık İzin Ücreti: İşverenin işçiye gerçek maaş üzerinden yıllık izin ücreti ödemesi gerekir. Aksi takdirde, işçi, iş mahkemesinde izin ücreti talebinde bulunabilir.
• İş Kanunu’na Göre İzin Hakları: 4857 sayılı İş Kanunu’na göre işveren, işçinin yıllık izin ücreti haklarını tam ve eksiksiz ödemekle yükümlüdür. Bordroda maaşın düşük gösterilmesi bu hakkı ihlal eder.

12. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi Durumunda Çalışanların Yapabileceği İtirazlar

Maaşı asgari ücretten gösterilen işçiler, hak kaybına uğramamak için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na, SGK’ya veya doğrudan iş mahkemelerine başvurabilirler. İşçinin gerçek maaşını ispat edebilmesi için belgeler sunması ve tanık göstermesi de mümkündür. İşçilerin bu tür itiraz yollarına başvurarak hak kayıplarını önlemesi sağlanabilir.

13. Çalışanların Maaşlarının Eksik Gösterildiğini İspat Etme Yolları

İşçiler, maaşlarının asgari ücretten gösterildiğini kanıtlamak için çeşitli yöntemler kullanabilir. Bu kanıtlar, işçinin gerçek maaşının belirlenmesinde önemli rol oynar:

• Banka Kayıtları: Maaş ödemelerinin banka üzerinden yapılması durumunda, banka dekontları gerçek maaşı kanıtlayabilir.
• İşyerindeki Tanıklar: İşyerinde maaşı asgari ücretten gösterilen başka çalışanlar, tanık olarak gösterilebilir.
• Yazılı Deliller: İşveren ile yapılan maaş anlaşmaları veya maaş bordroları, işçinin aldığı gerçek ücreti gösteren önemli deliller arasında yer alır.

14. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi Hangi Cezai Yaptırımları Doğurur?

İşverenin işçinin maaşını asgari ücretten göstermesi durumunda, SGK tarafından uygulanabilecek çeşitli yaptırımlar vardır. Bu yaptırımlar, işverenin düşük gösterilen maaş üzerinden SGK ve vergi kaçırması durumunda uygulanır.

• SGK Prim Cezaları: SGK, işverenin işçiye ödediği gerçek maaşı düşük göstermesi durumunda, primlerin eksik ödenmesi nedeniyle işverene geriye dönük prim borcu çıkarabilir.
• Vergi Usulsüzlük Cezaları: Gelir İdaresi Başkanlığı, maaşın düşük gösterilmesi durumunda eksik beyan edilen vergiler için işverene vergi cezası uygulayabilir.
• İdari Para Cezaları: İş Kanunu’na aykırı olarak maaşın düşük gösterilmesi durumunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından işverene idari para cezası uygulanabilir.

15. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi ve İşçinin Emeklilik Hakları

Maaşın düşük gösterilmesi, işçinin emeklilik maaşı üzerinde doğrudan etki yaratır. Maaşın düşük bildirilmesi, emekli maaşının düşük hesaplanmasına ve işçinin emeklilik süresinin uzamasına neden olur. Emekli maaşı, SGK primlerine göre hesaplandığından, eksik bildirilen primler emekli maaşını düşürebilir.

Emeklilikte Hak Kayıplarının Önlenmesi İçin Yapılacaklar

• Sigorta Primlerinin Takibi: İşçi, SGK primlerinin eksiksiz ve doğru yatırıldığını kontrol etmelidir.
• Bordro Kontrolleri: İşçilerin maaş bordrolarını inceleyerek maaşlarının doğru gösterilip gösterilmediğini kontrol etmeleri önemlidir.
• SGK ile İletişim: Emeklilik sürecinde SGK ile iletişime geçerek prim gün sayısının ve primlerin tam yatırıldığından emin olunabilir.

16. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesinin Çalışanlar Üzerindeki Olumsuz Etkileri

Maaşın düşük gösterilmesi, çalışanların motivasyonunu, iş güvenliğini ve işyerine olan bağlılığını olumsuz etkiler. İşverenin işçiye karşı haksız davranması, işyerinde güven ortamını zedeler ve işçilerin hak arama bilincini artırır. Bu tür uygulamalar, işyerindeki çalışan memnuniyetini de düşürebilir.

Psikolojik ve Sosyal Etkiler

• Çalışan Memnuniyeti: Hak kaybı yaşayan çalışanlar, işlerine olan bağlılıklarını kaybedebilir ve işyerinde huzursuzluk yaşayabilir.
• İş Motivasyonu: Maaşın düşük gösterilmesi, çalışanların motivasyonunu ve iş performansını olumsuz etkiler.
• Sosyal Güvenlik Kayıpları: Çalışanlar, sosyal güvenlik kapsamında sağlanan haklardan tam olarak yararlanamaz.

17. İşçilerin Maaşlarının Düşük Gösterilmesi Konusunda Bilinçlenmesi

İşçilerin maaşlarının asgari ücretten gösterilmesi durumunda hak kaybı yaşamamaları için bu konuda bilinçlenmeleri gerekmektedir. İş Kanunu ve ilgili diğer mevzuat konusunda bilgi sahibi olan çalışanlar, haklarını daha kolay savunabilir ve yasal yollarla hak arayışında bulunabilirler.

18. Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular– Maaş asgari ücretten gösterilirse ne olur

Maaşım asgari ücretten gösteriliyorsa neler yapabilirim?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayette bulunabilir, SGK’ya başvuru yapabilir veya haklı nedenle fesih yaparak iş mahkemesinde dava açabilirsiniz.

Gerçek maaşım asgari ücretin üstünde ama Maaş bordrosu asgari ücretten gösterilmesi veya maaşın düşük gösterilmesi Bu yasal mı?

Hayır, bu durum yasadışıdır ve işverenin işçiye ödenen maaşı doğru bir şekilde göstermesi zorunludur

Maaşım düşük gösterildiğinde emekliliğim nasıl etkilenir?

Maaşın düşük gösterilmesi, SGK primlerinin eksik yatırılmasına neden olur; bu da emeklilik maaşının düşük olmasına ve emeklilik süresinin uzamasına yol açar.

İşverenim tarafından maaşın düşük gösterilmesi kıdem tazminatım düşük mü olur?

Evet, maaşın asgari ücretten gösterilmesi kıdem tazminatınızı da düşük tutar.

Bu yazıda, maaşın asgari ücretten gösterilmesinin işçi haklarına, işverene, vergisel yükümlülüklere ve işçilerin sosyal güvenlik haklarına olan etkileri kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. İşçilerin bu konuda bilgi sahibi olmaları, hak kayıplarını önleyebilir ve işyerinde güvenli ve adil bir çalışma ortamı sağlanmasına katkıda bulunabilir.

UYARI: İşbu yazı içerisinde yer alan değerlendirmeler ve bilgiler hukuki tavsiye niteliği teşkil etmemekte olup yasal mevzuatta ve içtihatlarda yapılacak değişiklikler kapsamında güncel olmayabilir. Bu içerikten dolayı herhangi bir şekilde Erbay & Saral & Yelkenkaya Avukatlık Ofisi’ne sorumluluk yükletilmesi mümkün değildir. Bu yazı kapsamındaki soru ve sorunlarınız bakımından hukuki danışmanlık almanız tavsiye edilmektedir.