Sigortalı İşçiye Asgari Ücret Altında Maaş Vermek

Sigortalı işçiye asgari ücret altında maaş vermek, hem iş kanunları hem de sosyal güvenlik mevzuatı açısından ciddi sonuçlar doğurabilecek bir uygulamadır. Bu tür bir uygulama işverenlerin maliyetleri düşürme çabasıyla sıkça gündeme gelir; ancak hukuki, cezai ve etik boyutları derin sorunlar yaratabilir. Yazımızda, sigortalı işçiye asgari ücret altında maaş vermek, sigortanın asgari ücretten gösterilmesi nasıl anlaşılır?, çift bordro cezası ve maaşın asgari ücretten gösterilmesi cezası gibi konuları detaylı şekilde ele alacağız.

Sigortalı İşçiye Asgari Ücret Altında Maaş Vermek

Sigortalı İşçiye Asgari Ücret Altında Maaş Vermek Nedir?

Bir işverenin, işçiyi asgari ücretin altında bir maaşla çalıştırması Türkiye’deki mevcut İş Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na açıkça aykırıdır. 2024 yılı itibarıyla belirlenen asgari ücret, devlet tarafından işçi ve işverenin haklarının korunması amacıyla belirlenir. İşverenler, bu ücretin altında ödeme yaparak işçinin sosyal güvenlik haklarını ihlal etmiş olur. İşçinin Sgk primi kim tarafından ödenir konusu hakkında diğer yazımızı okuyabilirsiniz.

Asgari Ücretin Önemi

• İşçinin en temel ekonomik ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için belirlenmiştir.
• İşçinin emeklilik primlerinin ve diğer sosyal güvenlik haklarının tam olarak yatırılmasını sağlar.
• İşverenin kayıt dışı istihdam yaratmasını engeller.

Sigortanın Asgari Ücretten Gösterilmesi Nasıl Anlaşılır?

Birçok işveren, çalışanına gerçekte ödediği maaşı düşük göstererek hem sigorta primlerinden tasarruf etmeye çalışır hem de vergisel avantaj elde eder. Ancak bu uygulama yasalara aykırıdır ve çeşitli yöntemlerle tespit edilebilir.

1. Bordro Kontrolleri

İşverenin işçiye sunduğu bordro, resmi olarak sigortaya bildirilen maaşı gösterir. Eğer işçi, bordroda belirtilen maaştan daha yüksek bir maaş alıyorsa, sigortanın düşük ücretten gösterildiği şüphesi doğar.

2. Banka Hesap Hareketleri

• İşçinin maaşı banka hesabına yatan tutarla uyuşmuyorsa, işçinin bordrodaki maaşı düşük gösterilmiş olabilir.
• İşveren, aradaki farkı elden ödüyorsa, bu kayıt dışı ödeme olarak kabul edilir.

3. Tanık Beyanları

• Çalışma arkadaşlarının veya diğer kişilerin ifadeleri, maaşın düşük gösterildiğini doğrulayabilir.

4. İş Müfettişi İncelemeleri

• SGK denetmenleri, iş yerlerinde yaptıkları denetimlerde işçilerin maaş bordrolarını ve ödemelerini inceler.
• Çalışanlarla yapılan görüşmelerde, gerçek maaşın asgari ücretten yüksek olduğu anlaşılırsa, işveren hakkında işlem yapılabilir.

5. İşçinin Şikayeti

• İşçi, gerçek maaşının düşük gösterildiğini fark ederse, SGK’ya veya ALO 170 hattına şikayette bulunabilir.

Çift Bordro Cezası

Çift bordro, bir işverenin işçiye iki farklı bordro düzenlemesi anlamına gelir:

1. Gerçek maaşı gösteren gayri resmi bordro.
2. SGK’ya sunulan düşük maaşı gösteren resmi bordro.

Çift Bordro Kullanmanın Hukuki Sonuçları

• Vergi Kaçakçılığı: Düşük maaş gösterilerek vergi matrahı azaltıldığında, işveren vergi kaçakçılığı suçunu işlemiş olur.
• SGK Prim Kaybı: Sigorta primleri eksik yatırıldığı için işçinin emeklilik hakları zarar görür.
• İşverenin Güven Kaybı: Çalışanlar arasında güven kaybına yol açar ve işverenin itibarını zedeler.

Çift Bordro Cezaları

• Eksik yatırılan SGK primlerinin gecikme faiziyle tahsili.
• Vergi ziyanı cezası.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından idari para cezası.
• İşverenin ceza mahkemelerinde yargılanması.

Maaşın Asgari Ücretten Gösterilmesi Cezası

Bir işçinin maaşını asgari ücretten göstererek hem vergi hem de sigorta primlerinden tasarruf etmek isteyen işverenlere, yasal yaptırımlar uygulanmaktadır.

İdari Para Cezaları

• SGK primlerinin eksik yatırılması durumunda, eksik yatırılan primlerin yanı sıra gecikme faizi de alınır.
• 2024 yılı itibarıyla eksik prim yatırma cezası, işyerinin büyüklüğüne ve ihlalin sıklığına bağlı olarak artabilir.

Vergi Cezaları

• Vergi Usul Kanunu’na göre, eksik beyan edilen ücretlerden dolayı vergi ziyaı cezası uygulanır.
• Vergi kaçakçılığı tespit edilirse, işveren hakkında cezai soruşturma başlatılır.

Adli Cezalar

• SGK veya Vergi Denetim Kurulu tarafından yapılan incelemelerde kasıt tespit edilirse, işveren hapis cezasıyla karşılaşabilir.

İşçi Hakları ve Şikayet Süreci

Bir işçinin maaşının düşük gösterilmesi, iş hukukuna aykırı bir durumdur ve işçinin hem sosyal güvenlik haklarını hem de emeklilik dönemindeki maaş ve prim haklarını olumsuz etkiler. Böyle bir durumla karşılaşan işçi, çeşitli yasal yollara başvurarak haklarını savunabilir. İşte bu süreçte işçinin bilmesi gereken hakları ve izleyebileceği yollar:

İşçinin Hakları Nelerdir?

1. Asgari Ücret Hakkı
   Türkiye’de her yıl devlet tarafından belirlenen asgari ücret, işçilerin asgari geçim standardını sağlamak için işverenlerce ödenmek zorundadır. İşveren, işçiye asgari ücretin altında bir ödeme yapamaz.
2. SGK Primlerinin Doğru Yatırılması
   İşçinin sigorta primi, aldığı gerçek maaş üzerinden hesaplanmalı ve SGK’ya eksiksiz yatırılmalıdır. Eksik yatırılan primler işçinin:
   • Emeklilik gün sayısını,
   • Kıdem tazminatı hesaplamasını,
   • İş kazası ve meslek hastalığı sigortası ödemelerini etkiler.
3. Bordro Kontrol Hakkı
   İşçinin maaşı bordrosunda belirtilen tutarla uyuşmuyorsa, bu işçiye verilen resmi belgede sahtecilik yapıldığını gösterebilir. İşçi bordrosunu isteme ve bu belgeyi inceleme hakkına sahiptir.
4. Şikayet ve Hukuki Başvuru Hakkı
   İşçi, maaşının asgari ücretten düşük gösterildiğini fark ettiğinde ilgili kurumlara şikayet başvurusu yapabilir.

Şikayet Süreci: Adım Adım Yol Haritası

1. Durumu Belirlemek ve Belgeler Toplamak
   • İşçi, maaş bordrosunu kontrol etmeli ve bordroda belirtilen tutarla banka hesabına yatan maaşı karşılaştırmalıdır.
   • Elden yapılan ödemeler varsa, bu ödemelere dair kanıtlar (mesajlar, e-posta yazışmaları, tanık ifadeleri) toplanmalıdır.
2. ALO 170 İhbar Hattını Aramak
   • ALO 170, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı olarak çalışan bir iletişim hattıdır. İşçi bu hattı arayarak şikayette bulunabilir.
   • İhbar hattına yapılan şikayetlerde işçinin bilgileri gizli tutulur ve işveren bu durumdan haberdar edilmeden inceleme başlatılır.
3. SGK’ya Şikayette Bulunmak
   • İşçi, doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) müdürlüklerine giderek durumunu bildirebilir.
   • Şikayet sırasında:
     • Maaş bordroları,
     • Banka hesap dökümleri,
     • Çalışma saatleri gibi belgeler sunulmalıdır.
4. Çalışma Müfettişi İncelemesi Talep Etmek
   • İşçi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan müfettiş talep edebilir.
   • Müfettişler işyerini ziyaret ederek işverenin bordro kayıtlarını, SGK bildirimlerini ve çalışan beyanlarını inceleyebilir.
5. İş Mahkemesine Başvuru
   • İşçi, maaşının düşük gösterilmesi nedeniyle hak kaybına uğradığını düşündüğünde İş Mahkemesi’ne başvurabilir.
   • Mahkemeye başvuru sırasında:
     • Banka kayıtları,
     • Tanık beyanları,
     • Maaş bordrosu gibi belgeler delil olarak sunulabilir.

Şikayet Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Şikayetlerin Zamanında Yapılması: İşçi, hak kaybına uğradığını fark ettiği anda gecikmeden harekete geçmelidir. Zamanında yapılan başvurular hem inceleme sürecini hızlandırır hem de hak kaybını önler.
• Gizlilik ve Koruma: İşverenin misilleme yapmasını engellemek için işçinin bilgileri şikayet süreci boyunca gizli tutulur. Ancak işveren, yapılan denetimler sonucunda kanunsuz bir uygulama yaptığını fark edebilir.
• Uzman Desteği: İşçi, hukuki süreçlerde iş hukuku konusunda uzman bir avukattan destek almalıdır.

Şikayet Sürecinin Sonuçları

1. Eksik Primlerin Tamamlanması
   Yapılan inceleme sonucunda, işverenin eksik yatırdığı primlerin gecikme faiziyle birlikte SGK’ya ödenmesine karar verilebilir.
2. İdari Para Cezaları
   İşveren, asgari ücretten düşük maaş ödemesi ve eksik prim yatırması nedeniyle idari para cezasına çarptırılabilir.
3. İşverenin Cezai Sorumluluğu
   Vergi usulsüzlüğü veya SGK’ya sahte bildirimde bulunmak suçundan dolayı işveren hakkında adli işlem başlatılabilir.
4. İşçinin Tazminat Hakları
   İşçi, işten ayrılmak durumunda kalırsa kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanabilir. Ayrıca uğradığı maddi zarar için tazminat davası açabilir.

Hak Arama Sürecindeki Riskler

• İşverenle yaşanabilecek çatışmalar nedeniyle işçinin işini kaybetme riski olabilir. Ancak böyle bir durumda işçi, haksız fesih nedeniyle ayrı bir dava açabilir.
• Kanıt eksikliği şikayet sürecini zora sokabilir. Bu nedenle işçi, tüm belgeleri titizlikle saklamalıdır.

Eğer bir işçi maaşının düşük gösterildiğini fark ederse, şu adımları takip edebilir:

1. SGK’ya Şikayet: İşçi, SGK il veya ilçe müdürlüklerine başvurarak durumu bildirebilir.
2. ALO 170: Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi’ni arayarak durumu bildirebilir.
3. İş Mahkemesine Başvuru: İşçi, haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde iş mahkemesine başvurabilir.

Sonuç ve Öneriler

Sigortalı işçiye asgari ücret altında maaş vermek, kısa vadede işveren için avantajlı gibi görünse de uzun vadede ciddi hukuki ve mali sorunlara yol açar. İşverenlerin ve işçilerin, haklarını ve sorumluluklarını bilmesi bu tür ihlallerin önlenmesinde önemli rol oynar.

İşverenler İçin Öneriler

• Çalışanların haklarını tam ve eksiksiz bir şekilde teslim edin.
• Tüm ödemelerinizi banka üzerinden yaparak şeffaf bir muhasebe sistemi kurun.
• SGK ve vergi denetimleri sırasında sorun yaşamamak için uzman bir mali müşavirle çalışın.

Çalışanlar İçin Öneriler

• Maaş bordrolarınızı ve banka hesap dökümlerinizi düzenli olarak kontrol edin.
• Şüpheli durumlarda SGK’ya başvurarak haklarınızı arayın.
• İşverenle açık iletişim kurarak sorununuzu çözmeye çalışın.

Unutulmamalıdır ki, sigortalı işçiye asgari ücret altında maaş vermek hem çalışan hem de işveren için ciddi sonuçlar doğurabilecek bir konudur. Her iki tarafın da bilinçli davranması, çalışma hayatındaki huzuru ve adaleti sağlayacaktır.

UYARI: İşbu yazı içerisinde yer alan değerlendirmeler ve bilgiler hukuki tavsiye niteliği teşkil etmemekte olup yasal mevzuatta ve içtihatlarda yapılacak değişiklikler kapsamında güncel olmayabilir. Bu içerikten dolayı herhangi bir şekilde Erbay & Saral & Yelkenkaya Avukatlık Ofisi’ne sorumluluk yükletilmesi mümkün değildir. Bu yazı kapsamındaki soru ve sorunlarınız bakımından hukuki danışmanlık almanız tavsiye edilmektedir.