Taşeron İşçinin Hakları Nelerdir?

Taşeron İşçinin Hakları; iş hukuku alanında sıkça gündeme gelen ve pek çok işçi ile işverenin bilgi sahibi olması gereken önemli bir konudur. Bu yazıda, taşeron işçilerin Türkiye’de sahip olduğu hakları, İş Kanunu’na dayanan düzenlemeleri, Yargıtay kararlarını ve taşeron işçilerin sosyal güvenlik haklarını ele alacağız.

Taşeron İşçinin Hakları

1. Taşeron İşçi Nedir?

Taşeron işçi, bir ana işverenin asıl işlerini gerçekleştirmek için başka bir firmadan (alt işveren ya da taşeron firma) sağladığı işçi olarak tanımlanır. Taşeron işçilerin iş hukuku kapsamında hakları, hem İş Kanunu hem de taşeron firma ile ana işveren arasındaki sözleşme koşullarına bağlı olarak düzenlenir.

Taşeron işçi sisteminde alt işveren, asıl işverene karşı sorumludur. Taşeron işçiler çoğunlukla temizlik, güvenlik, inşaat gibi yardımcı işlerde istihdam edilirken, bazı durumlarda asıl işin bir parçası olarak da çalıştırılabilir.

2. Taşeron İşçilerin İş Kanunu Kapsamındaki Hakları

4857 sayılı İş Kanunu, taşeron işçinin haklarını güvence altına almak amacıyla düzenlemeler yapmıştır. Taşeron işçiler de diğer işçiler gibi İş Kanunu’nun getirdiği haklara sahiptir. Temel haklar şunlardır:

Kıdem Tazminatı Hakkı

Taşeron işçiler, işyerinde en az bir yıl çalışmaları halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Taşeron işçinin işine son verildiğinde veya emeklilik durumunda kıdem tazminatı alması mümkündür.

Taşeron işçi maaş ve ücret hakları

Taşeron işçinin ücreti, zamanında ve eksiksiz ödenmelidir. Taşeron firmalar işçi ücretlerini düzenli olarak ödemek zorundadır.

Hafta Tatili Hakkı

İş Kanunu’na göre taşeron işçilerin haftada en az bir gün ücretli tatil hakkı vardır.

Fazla Mesai Ücreti

Taşeron işçilerin fazla mesai yapmaları durumunda, her saat için %50 zamlı ödeme yapılması gerekir.

Yıllık İzin Hakkı

Taşeron işçiler de belirli bir çalışma süresini doldurduktan sonra yıllık ücretli izin hakkına sahiptir. Yıllık izin süresi, işçinin kıdemine göre değişiklik gösterir.

3. Sosyal Güvenlik Hakları ve SGK Primleri

Taşeron işçilerin sosyal güvenlik hakları, işçi sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemelerden de etkilenmektedir. Taşeron işçilerin sigorta primlerinin ödenmesi, hem alt işverenin hem de asıl işverenin sorumluluğundadır. Özellikle alt işverenin sigorta primlerini ödememesi durumunda, işçinin mağduriyet yaşamaması adına asıl işveren de sorumlu tutulabilir.

Taşeron işçinin haklarından sosyal güvenlik kapsamında şu hakları bulunmaktadır:

• Emeklilik Hakkı: Taşeron işçinin haklarından olan SGK primleri düzenli olarak ödendiğinde emeklilik hakkına sahip olurlar.
• İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası: Taşeron işçiler, iş kazası veya meslek hastalığı durumunda SGK tarafından sağlanan haklardan yararlanabilirler.
• Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma: Sigorta primleri ödenen taşeron işçiler, kendileri ve aile bireyleri için sağlık hizmetlerinden yararlanabilir. Taşeron işçinin haklarından olan sağlık hizmetinden yararlanma en önemli haklardandır.

4. Taşeron İşçi Kıdem Tazminatı Hakkı

Kıdem tazminatı, taşeron işçilerin işten çıkarılmaları veya emeklilik gibi durumlarda hak kazandıkları önemli bir mali hak olarak öne çıkar. Taşeron işçinin haklarından olan kıdem tazminatı alabilmesi için:

• Aynı işyerinde en az bir yıl çalışmış olması,
• İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle feshedilmiş veya işveren tarafından geçerli bir sebep olmaksızın sona erdirilmiş olması,
• Emeklilik veya askerlik gibi sebeplerle işten ayrılması gereklidir.

Taşeron işçilerin kıdem tazminatı hesaplaması, çalıştıkları toplam süre ve son aldıkları brüt ücret üzerinden yapılır.

5. Taşeron İşçi Yıllık İzin ve Hafta Tatili Hakları

Taşeron işçiler, yıllık ücretli izin ve hafta tatili gibi haklara da sahiptir. Yıllık izin süresi, işçinin işyerindeki kıdemine bağlı olarak değişiklik gösterir. Örneğin:

• 1-5 yıl arası kıdemi olan işçiler için en az 14 gün,
• 5-15 yıl arası kıdemi olan işçiler için en az 20 gün,
• 15 yıldan fazla kıdemi olan işçiler için ise en az 26 gün yıllık ücretli izin hakkı tanınmaktadır.

Hafta tatili ise iş Kanunu’na göre haftada bir gün olmak üzere ücretli olarak verilmek zorundadır.

6. Taşeron İşçi Fazla Mesai Ücreti

Taşeron işçiler, haftalık 45 saatin üzerinde çalıştıklarında fazla mesai yapmış sayılır ve her fazla çalışma saati için %50 zamlı ücret alır. Fazla mesai yaptırılacak taşeron işçinin onayının alınması gerekir.

7. Eşit Davranma İlkesi

İş Kanunu’nun 5. maddesine göre işverenler, taşeron işçilere karşı eşit davranma yükümlülüğüne sahiptir. Aynı işyerinde aynı pozisyonda çalışan kadrolu işçiler ile taşeron işçiler arasında ayrım yapılmaması gerekir. Taşeron işçilerin ayrımcılığa uğraması, eşitlik ilkesine aykırıdır ve işçi ayrımcılığa uğradığı takdirde iş mahkemesine başvurabilir.

8. Taşeron İşçilerin İş Güvencesi ve Fesih Hakları

Taşeron işçilerin iş güvencesi, kadrolu işçiler kadar güçlü olmamakla birlikte, İş Kanunu’nda belirli düzenlemelerle korunmaktadır. Taşeron işçilerin işten çıkarılması durumunda işverenin geçerli bir sebep sunması gerekmektedir. İşten çıkarılma durumunda taşeron işçinin savunma hakkı vardır ve işten çıkarılma işlemi yazılı olarak yapılmalıdır.

Ayrıca işten çıkarılan taşeron işçi, işe iade davası açarak işine geri dönme hakkı elde edebilir. İşe iade davası, iş güvencesine sahip işçiler için geçerli olup, belirli sayıda çalışanı olan işyerlerinde uygulanmaktadır.

9. Taşeron İşçinin İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkı

Taşeron işçilerin iş sağlığı ve güvenliği hakları, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Bu kapsamda işveren, taşeron işçilere güvenli bir çalışma ortamı sağlamakla yükümlüdür. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması, işçilerin iş kazalarına karşı korunmasını sağlar.

Ana işveren, alt işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alıp almadığını denetlemekle de yükümlüdür. İş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ile kişisel koruyucu donanımların sağlanması, iş kazalarını önlemek açısından kritik önem taşır.

10. Taşeron İşçilerin Sendikal Hakları

Taşeron işçilerin sendikal hakları da İş Kanunu ve Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu kapsamında korunmaktadır. Taşeron işçilerin bir sendikaya üye olma ve toplu iş sözleşmesi yapma hakkı bulunmaktadır. Sendikal faaliyetler nedeniyle işçilerin işten çıkarılması yasaktır ve işçi bu durumda işe iade davası açma hakkına sahiptir.

11. Yargıtay Kararları ile Taşeron İşçi Hakları

Yargıtay, taşeron işçilerin haklarına ilişkin birçok önemli karar almıştır. Özellikle kıdem tazminatı, fazla mesai ve iş güvencesi konularında taşeron işçilerin lehine birçok emsal karar verilmiştir. Örneğin, Yargıtay bazı durumlarda asıl işverenin de taşeron işçiye karşı sorumlu olduğuna hükmetmiştir. Bu kararlar, taşeron işçilerin haklarını güvence altına almakta ve işverenlerin sorumluluklarını netleştirmektedir.

12. Taşeron İşçiler İçin Dava ve Şikayet Yolları

Taşeron işçiler, haklarının ihlal edildiği durumlarda iş mahkemelerine başvurarak haklarını arayabilirler. Özellikle kıdem tazminatı, ,fazla mesai ücreti, yıllık izin hakları veya eşit davranma ilkesi ihlal edilen taşeron işçiler, iş mahkemelerine başvurarak haklarını talep edebilirler. Taşeron İşçi haklarını ihlal edildiğini düşündüğü durumlarda arabuluculuk sürecine başvurduktan sonra anlaşma sağlanamazsa dava açma hakkına sahiptir.

Taşeron işçilerin başvurabileceği temel dava türleri şunlardır:

• Kıdem Tazminatı Davası: Taşeron işçi, işten ayrıldığında kıdem tazminatını alamadığında bu hakkı için dava açabilir.
• Fazla Mesai ve Ücret Davası: Fazla mesai ücretleri ödenmeyen veya eksik ödenen taşeron işçiler, iş mahkemesinde fazla mesai alacak davası açabilir.
• Yıllık İzin ve Diğer Haklar İçin Dava: Taşeron işçinin yıllık izin hakkının ihlali halinde, iş mahkemesine başvurarak izin alacaklarının ödenmesi talebinde bulunması mümkündür.
• İşe İade Davası: Haksız nedenle işten çıkarıldığını düşünen taşeron işçi, işe iade davası açarak işine geri dönme hakkını arayabilir.

13. Taşeron İşçilerin Hakları Hakkında Bilgilendirme ve Eğitim

Taşeron işçilerin, hak ve yükümlülükleri hakkında bilgilendirilmesi, işyerinde sorunların en aza indirgenmesini sağlar. İşverenlerin işçilere hakları konusunda bilgi vermesi, iletişimin güçlendirilmesi ve şeffaflığın artırılması açısından önemlidir. Taşeron işçilerin, haklarını korumak ve ihlallere karşı yasal haklarını bilmek adına çeşitli kurumlar ve sendikalar tarafından sağlanan eğitimlere katılmaları önerilir.

14. Taşeron İşçilerin Haklarının Güçlendirilmesi İçin Yapılan Yasal Düzenlemeler

Son yıllarda taşeron işçilerin haklarını güçlendirmeye yönelik çeşitli yasal düzenlemeler yapılmıştır. Özellikle kamuda çalışan taşeron işçilerin kadroya geçişi, bu alandaki en önemli adımlardan biridir. 2018 yılında kamuda çalışan taşeron işçilerin bir kısmı kadroya geçirilerek iş güvenceleri sağlanmış, kıdem tazminatı gibi haklarının korunması amaçlanmıştır.

Bu düzenlemelerin amacı, taşeron işçilerin sosyal güvenlik, ücret, kıdem tazminatı, yıllık izin gibi haklarının güvence altına alınmasını sağlamak ve işyerindeki ayrımcılığı azaltmaktır.

15. Taşeron İşçilerin Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi İçin Tavsiyeler

Taşeron işçilerin işyerinde karşılaştıkları sorunların çözümü ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi için işverenlerin ve devletin birtakım adımlar atması gerekmektedir:

• Eşit Haklar Sağlanmalı: Taşeron işçiler ile kadrolu işçiler arasında ücret ve sosyal haklar bakımından ayrım yapılmamalıdır.
• Düzenli Eğitim Programları: Taşeron işçilere iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim verilmesi, iş kazalarının önlenmesi açısından önemlidir.
• Denetim Mekanizmaları Güçlendirilmeli: İşyerlerinde taşeron işçilerin çalışma koşullarının denetlenmesi, hak ihlallerinin önüne geçebilir.
• Sendikal Hakların Desteklenmesi: Taşeron işçilerin sendikal haklarının korunması, işçiler arasında dayanışma ve hak arama bilincinin artmasına katkıda bulunur.

Bu yazıda, taşeron işçilerin sahip olduğu haklar, İş Kanunu ve ilgili diğer yasal düzenlemeler çerçevesinde detaylı olarak ele alınmıştır. Taşeron işçilerin kıdem tazminatı, ücret, fazla mesai, yıllık izin, iş sağlığı ve güvenliği gibi haklarının güvence altına alınması, işyerindeki huzur ve verimliliğin artmasına katkı sağlayacaktır. İşçi haklarının korunması, iş barışının sağlanması için kritik öneme sahip olup, işverenlerin de bu konuda sorumluluklarını bilmesi gerekmektedir.

İşçilik alacakları konusunda daha fazla bilgi için diğer makalelerimize de bakabilirsiniz. Bkz.

UYARI: İşbu yazı içerisinde yer alan değerlendirmeler ve bilgiler hukuki tavsiye niteliği teşkil etmemekte olup yasal mevzuatta ve içtihatlarda yapılacak değişiklikler kapsamında güncel olmayabilir. Bu içerikten dolayı herhangi bir şekilde Erbay & Saral & Yelkenkaya Avukatlık Ofisi’ne sorumluluk yükletilmesi mümkün değildir. Bu yazı kapsamındaki soru ve sorunlarınız bakımından hukuki danışmanlık almanız tavsiye edilmektedir.